Jedna od izrazitih karakteristika ove izborne kampanje ali i sve više našeg ukupnog političkog života je sadržana u otvorenoj dikvalifikaciji političkih analitičara i istraživača javnog mnenja. Može se čuti zalaganje da je najzad dolazi vreme da se ova čudna, nasrtljiva i nametljiva fela ljudi dovede u pitanje. To je došlo posebno do izražaja baš u vreme objavljivanja najnovijih analiza i procenata zastupljenosti stranalka u biračkom telu.
Kako tumačiti ovo unisono odbijanje stranaka da se suoče sa najnovijim rezultatima analize političkih kretanja i raspoloženja birača i to posebno onih koji ne izražavaju njihova stranačka očekivanja. Pri tome se stranke ne libe da u svome političkom delovanju koriste one rezultate koji im odgovaraju. Radi se o poznatoj i prepoznatljivoj nemogućnosti stranaka da se suoče sa svojom relnom slikom i njihovim stvarnim političkim uticajem. One su više sklone da pothranjuju lažnu i izvitoprenu predstavu o svojim političkim dometima, nego da se zaista suoče sa realnošću. Zato politički analitičari izgledaju kao nepoželjni glasnici koji donose nepoželjne i loše vesti i tako kvare uspostavljenu stranačku idilu i prećutni sporazum da se u stranačkim redovima podržava oficijelni optimizam. Strankama su prihvatljivi samo oni politički analitičari i istraživači javnog mnenja koje mogu da upotrebe za svoje stranačke ciljeve, zato se i ne ustežu da se pozivaju na rezultate i analize koje im odgovaraju.
Zato se i često dešava da neki politički analitičari budu u milosti pojedinih stranaka dok to njima odgovara, međutim čim procene da neke analize i ocene ne potvrđuju njihove političke interese i ciljeve, slika se dramatično menja. Taj isti politički analitičar na koga su se do juče tako zdušno pozivali postaje arhineprijatelj i biva optužen za neobjektivnost, ideološku i stranačku pristrasnost, proizvoljnost, nestručnost i plaćeništvo. Tako se može desiti da politički anačlitičar u veoma kratkom vremenu bude optužen da služi interesima nekoliko veoma različitih i ideološki suprostavljenih stranaka i političkih grupacija. Najčešće optužbe tiču se neobjektivnosti i pristrasnosti političkih analitičara.
Sigurno je da postoje i naručena i štimovana istraživanja javnog mnenja kao i sasvim predvidljive i očekivane političke ocene, ali se to odmah u našoj političkoj javnosti prepoznaje i ti tzv. analitičari vrlo brzo izgube svaki kredibilitet i verodostojnost. A upravo je kredibilitet u analizi i procenjivanju naših političkih prilika i procena od suštinske važnosti za svakog ko pretenduje da se bavi analizom političkih dešavanja. Zato se sa puno prava postavlja pitanje, da li politička analiza može biti apsolutno objektivna ili se samo može težiti što većoj objektivnosti i nepristrasnosti, jer se u političkoj analizi ne može isključiti subjektivni stav analaitičara niti prenebregnuti njegova politička i ideološka orijentacija.
U našim aktuelnim političkim borbama to je izuzetno teško postići jer u vremenu političke tranzicije tek se konstiruiše politička analiza kao ozbiljna društvena delatnost lišena stranačke uskogrudosti i političke zagriženosti i ostraščenosti. Može se reći da je sve veći uticaj i značaj političke analize i političkih analitičara na konstituisanje i funkcionisanje naše političke javnosti još jedan znak sve veće demokratizacije i pluralizacije društva. To je još jedan od izdanaka i znakova razvoja demokratije i pluralizma i stvaranja što nezavisnijeg javnog mnenja kao snažnog korektiva u demokratskom društvu. Često se uz političke analitičare dodaje i atribut nezavisni kao garancija da se radi o osobi koja je objektivna i ne pripda ni jednoj političkoj grupaciji. Međutim, to određenje o nezavisnosti često se dovodi u pitanje jer je nezavisnost i objektivnost u političkim analizama osnovni cilj kome se mora težiti da bi politička analiza i politički analitičari zadobili toliko potrbni legitimnost i verodostojnost. Često se dešava da su tzv. nezavisni politički analitičari samo prikriveni partijski glasogovornici što u velikoj meri dovodi u pitanje i sam pojam nezavisnosti u političkim analizama.
Politički život je izuzetno dinamična i protivrečna delatnost prepuna kompromisa, besprincipijelnosti i apsolutizacije dnevnih političkih interesa, zato se politički analitičari često i nalaze u poziciji lovaca koji mrežom žele da uhvate vetar. Politička stvarnost, a to se naročito odnosi na naše političke prilike često izmiče racionalnoj i objektivnoj analizi i to su realna ograničenja sa kojima se svakodnevno susreću naši politički analitičari. Jedini moguči put da se dostigne objektivnost i što veća nezavisnost u političkim analizama je privrženost i stalna afirmacija i vernost osnovnim demokratskim principima i vrednostima, kao svojevrsnom demokratskom političkom i kulturnom obrascu. U tome je i verovatno temeljni smisao postojanja i delovanja političkih analitičara, u njihovom nastojanju da događanja i procese u našem političkom životu procenjuju na osnovu univerzalnih demokratskih načela i vrednosti a ne na osnovu aktuelne i probitačne političke konjukture. Na taj način politički analitičari postaju neka vrsta čuvara i baštinika osnovnih demokratskih i civilizacijskih principa i vrednosti . Oni obavljaju u stvari ulogu stalnog podsećanja naših političkih aktera na demokratska pravila i demokratska načela bez čijeg poštovanja i uvažavanja nema stabilne i funkcionalne demokratije.
Politički analitičari u isto vreme popunjavaju veliku prazninu u našem političkom i stranačkom životu jer naše stranke se ozbiljno ne bave političkom analitikom, promovisanjem političkih ideja i istraživanjima, jer su zauzete i okrenute pre svega političkom pragmatizmu i održanju na vlasti. Indikativno je da mi nemamo nijednu stranku(osim pokušaja delovanja Istraživačkog Centra i Fonda Ljuba Davidović u okviru DS) koja ima ozbiljan teorijski časopis ili program političkog obrazovanja,socijalizacije i istraživanja političkog života. Tu veliku prazninu sasvim prirodno popunili su politički analitičari jer nijedno društvo ne može se razvijati i napredovati bez neprestanog dijaloga o temeljnim pitanjima razvoja demokratskog društva. Ovu debatu ne vode naše stranke, zato tu društvenu potrebu ispunjavaju upravo rasprave koje pokreću u svojim tekstovima politički analitičari i istraživači. Još je interesantnije napomenuti da se najžešće političke borbe upravo i prelamaju u polemikama i raspravama koje se danas vode između političkih analitičara različitih orijentacija i teorijskog opredeljenja. To su najvažnija pitanja za razvoj našeg društva kao što su: pitanja odnosa nacije i demokratije, modernizacije Srbije, strategije društvenog razvoja, rešavanja kosovskog pitanja, stanja u našoj kulturi, pravcima ekonomskog razvoja, spoljno-političkoj orijentaciji Srbije, izgradnji kulturnog obrasca, vladajućem sistemu vrednosti, da li postoje dve Srbije, o položaju intelektualaca u tranziciji, o ekonomskim i socijalnim izazovima tranzicije, političkom ekstremizmu.
Ipak, najviše su na udaru upravo oni politički analitičari koji teže da afirmišu i osnaže što objektivniji i uravnoteženiji pristup najznačajnijim dilemama i problemima našeg društva. Njima se upravo ne oprašta namera da pokušaju da političku analizu izdignu iznad dnevnih političkih interesa i stranačkih zahteva i očekivanja. A najveći i najžešći napadi upravo dolaze od strane predstavnika tzv. građanske političke orijentacije koji ne mogu da prihvate ni jednu političku ocenu i vrednosni sud kojim nije deo njihovog ideološkog i političkog pogleda na svet. Najglasniji su i najuporniji u ideološim diskvalifikacijama upravo ovi liberalno orijentisani politički komentatori koji se pozivaju na svoju ekkluzivnu nezavisnu i objektivnu političku i ideološku poziciju. Upravo oni žele da ostvare apsolutni monopol na tumaćenje naše nedavne prošlosti i na artikulaciju političkih alternativa, proglašavajući pri tome sebe i svoje partijske istomišljenike za jedine posednike i tumače apsolutne i jedino prihvatljive istine. Najbolja ilustracija ove tvrdnje je sadržana u stalnim napadima na Novu Srpsku Političku Misao koju ovi objektivni ideološki jurišnici označavaju kao Novu Fašističku Misao a autore koji objavljuju tekstove na ovom sajtu kao režimski ideološki servis.
Međutim, na našoj političkoj sceni se već konstituisalo nekoliko grupacija političkih analitičara kao stvarni izraz političke i idejne pluralizacije našeg političkog života. Da bismo mogli uopšte govoriti o klasifikaciji političkih analitičara pre svega moramo napraviti osnovno razlikovanje između analize politike i političke analize. Analizom i proučavanjem politike kao jedne od najsloženijih i najdrevnijih ljudskih delatnosti izvan je manifestacija i fenomena dnevne politike i spada u red izuzetno značajnih teorijskih i politikoliških disciplina. Analiza politike uspostavlja teorijske i sadržinske okvire za obavljanje političke analize. To su ona temeljna znanja i teoirijski zasnovani uvidi i saznanja o politici kao ljudskoj delatnosti koja ima svoje zakonitosti kao i određene istorijske i društvemne manifestacije i ispoljavanja. I bez analize politike i bez temeljnih teorijskih znanja o politici svaka politička analiza je lišena dubine i teorijskog utemeljenja. Jer politička analiza koja nije zasnovana i na ozbiljnoj analizi same politike veoma lako sklizne u improvizaciju i prigodno stranačko politikanstvo. Zato je za razvoj i konstituisanje naše političke analize od izuzetne važnosti što se njome bavi dosta širok krug političkih analitičara sa fakulteta društvenih nauka, jer oni u političku analizu unose visok terijski nivo, teorijsku sintezu i težnju da se aktuelni politički život sagleda što objektivnije i izvan domašaja parikularnih stranačkih interesa.
Zato i nije iznenađujuće što je upravo ova grupacija političkih analitičara izložena najžešćim napadima i ideološkim diskvalifikacijama. Ovu tendenciju najbolje je nedavno izrazio pisac Svetislav Basara. “Ako pogledamo DSS, na primer, to je autistična partija koja ne komunicira sa javnošću. Iz te stranke dopiru okamenjene parole i pošto stranci očigledno ne ide, umesto nje u javnosti nastupaju“analitičari“. Obično su to sociolozi kojim tumače zvaničnu politiku, ali ne postoji komunikacija te politike ili parapolitike sa javnošću i okruženjem. Svaki pokušaj argumentovane diskusije sa takvom politikom se proglašava ekstremizmom“.
Druga grupacija političkih analitičara više pripada izuzetno korisnoj publicističkoj vrsti političkih komentatora i hroničara koji su više okrenuti i posvećeni komentarisanju i procenjivanju dnevnih manifestacija političkog života i dešavanja i to bez većih teorijskih pretenzija i prokupacija. Njihova delatnost više je i pretežno vezana za dnevne potrebe medija da dobiju najaktuelnije komentare i procene o kretanjima na našoj političkoj sceni. Ti komentari su najčešće predmet i povod za stranačka reagovanja jer njih i inače pretežno zanima dnevni i pragmatični učinak njihove partijske politike. Zato je često i politički uticaj ove grupe političkih komentatora mnogo veći i izrazitiji od uticaja i domašaja analitičara politike. Od političkih komentaora se često traži a posebno je to izraženo u izbornim kampanjama da se bave političkim prognozama, političkim barometrom i mogućim političkim ishodima, tako da je politička prognostika sve više zastupljena u našim medijima i društvenoj javnosti, što u velikoj meri devalvira napore ozbiljnih političkih analitičara da o politici govore na ozbiljan i kvalifikovan način.
Treću grupu političkih analitičara možemo označiti kao neku čudnovatu vrstu naših kremljologa i zaverologa. To su oni koji se bave prekopavanjem našeg političkog đubrišta i tumačenjem posebno prepoznatih tajnih znakova u promenama unutar stranačkih redova. To su svojevrsne političke gatare i dežurni politički paparaci čija je glavna uloga da neprestano hrane večito gladne tabloide pouzdanim informacijama i još pouzdanijim političkim prognozama. Njihov uticaj na formiranje i artikulaciju našeg političkog mnjenja je velik ali u isto vreme i poguban jer unosi u naš društveni život duh političkog podzemlja, disvalifikacije, hajke i harangiranja. Postoji i četvrta grupacija političkih analitičara jasno deklarisanih kao pripadnika određene političke i sztranačke orijentacije. Oni se ne sakrivaju iza nezavisne pozicije i neutralnog položaja i u javnim debatama i političkim analizama javljaju se i učestvuju kao jasno politički opredeljeni učesnici. I to je sasvim legitimna pozicija, svakako prihvatljivija od položaja tzv. fingiranih nezavisnih političkih analitičara koji braneći demokratske principe u stvari ogoljeno zastupaju stranaku kojoj pripadaju. U ovoj improvizanoj klasifikaciji treba spomenuti i onu vrstu političkih najamnika koji su uvek spremni da prihvate svaki dobro plačeni posao kao tzv. eksperti za politički marketing . Dobro je da oni traju na političkom tržištu onoliko koliko traju i njihove naruđbine, ali imaju veoma loš uticaj na legitimitet i kredibilitet političke analize i političkih analitičara.
Stalna težnja da se postigne što veća objektivnost, nepristrasnost, uravnoteženi pristup,poštovanje i uvažavanje različitih mišljenja i stanovišta, neprestana i uporna odbrana temeljnih demokratskih idela i načela jedina su stvarna zaloga i garancija za opstanak i uticaj političkih analitičara u našem društvenom i političkom životu, čiji su oni već sastavni deo. Zato i stalni pokušaji dezavuisanja političkih analitičara koji dolaze pre svega iz stranačkih redova ali i iz uticajnih nevladinih organizacija zaduženih za selektivnu odbranu i zaštitu ljudskih prava, samo svedoće o tome da smo mi još daleko od ostvarivanja i funkcionisanja demokratskih principa u našoj političkoj praksi i njihovom bezuslovnom poštovanju u svakodnevnom političkom životu.
Pojava velokog broja političkih analitičara samo pokazuje da je neophodno razbijati monopol u tumačenju politike i političkih procesa koji inače stranke smatraju da im po pravilu neprikosnoveno pripada. Samo ako budu uspeli da stvore što snažniju javnost i podstaknu njen što veći uticaj i značaj, politički analitičari će ostvariti svoj osnovni cilj-neprestanu,često uzaludnu, borbu za afirmaciju i ostvarivanje u neposrednom političkom životu osnovnih demokratskih načela. Zato ne može svako biti politički analitičar kako se to često može čuti u našoj javnosti, već samo oni koji ispunjavaju osnovni preduslov, da nepokolebljivo brane i zastupaju temeljne demokratske principe i vrednosti i stavljaju ih iznad zastupanja stranačkih dnevno političkih i pragmatičnih interesa. Jedino odbrana demokratskih ideala i načela može biti stvarna garancija opstanka i razvoja političke analize i stvaranja demokratske političke kulture i javnosti kao snažne brane za sve pokušaje autokratske i nedemokratske uzurpacije vlasti.
19, januar 2007. godine Beograd